ΓΙΩΡΓΗΣ ΚΛΑΔΟΣ

           ΓΙΩΡΓΗΣ ΙΩΑΝΝΗ ΚΛΑΔΟΣ

                 Του Δακανάλη Μανόλη πρώην Αγρονόμου

     Τα ηρωικά Ανώγεια τίμησαν το δήμαρχο τους με ένα  στεφάνι, που έφερε κόκκινη κορδέλα και την επιγραφή «Τα Ανώγεια είναι εδώ και σε αποχαιρετούν».

     Ο Γιώργης Κλάδος γεννήθηκε στα Ανώγεια το 1923 και αποδήμησε εις κύριο πλήρης ημερών στις 21-12-2017. Η εξόδιος  ακολουθία πραγματοποιήθηκε στον  Ιερό Ναό του Αγίου Τίτου στο Ηράκλειο με όλες τις τιμές ενός εν ενεργεία δημάρχου, με τη φιλαρμονική του Δήμου Ηρακλείου να παιανίζει πένθιμα προπορευόμενη της σωρού του.

     Εκατοντάδες επώνυμοι-ανώνυμοι πολίτες με βαθιά θλίψη αποχαιρετήσαμε σήμερα (22-12-2017) το Γιώργη Κλάδο τον αγωνιστή της Δημοκρατίας και Αντιστασιακό. Ο Κλάδος ήταν μια σπάνια μορφή, που για δεκαετίες άφησε το στίγμα του από την Κρήτη ίσαμε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε όλη του τη ζωή υπήρξε ένα διαρκές παράδειγμα δημοκρατικής συνείδησης υπηρετώντας με ανιδιοτέλεια τους δημοκρατικούς και κοινωνικούς αγώνες του τόπου. Υπήρξε ο μακροβιότερος δήμαρχος των Ανωγείων για τέσσερις συνεχόμενες τετραετίες. Το κύρος του, η εμπειρία του και η ευρηματικότητα του απέδωσαν πλούσια σοδειά. Ήταν μειλίχιος, αλλά πολύ σκληρός στις αποφάσεις του. Ο Μάνος Χατζηδάκης δήλωσε κάποτε, ότι ο Κλάδος διαθέτει περισσότερο πολιτισμό από το Υπουργείο Πολιτισμού.

      Εισηγήθηκε νέους θεσμούς στην Ευρώπη, οι οποίοι εφαρμόστηκαν και ισχύουν ακόμα και σήμερα. Έτσι το κύρος του ξεπέρασε τα όρια των Ανωγείων, της Κρήτης και της Ελλάδας.

      Επικήδειους εκφώνησαν ο Περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης, ο Δήμαρχος Ηρακλείου Βασίλης Λαμπρινός, ο Δήμαρχος Ανωγείων Μανόλης Καλλέργης, ο σκηνοθέτης Χαρωνίτης και άλλοι.

      Η σωρός του Γιώργη Κλάδου αναπαύεται πλέον στα αιματοβαμμένα ηρωικά χώματα των Ανωγείων στο κοιμητήριο του οικισμού Σίσαρχα και κάτω από τις χιονισμένες υψηλές κορφές του Γέρο Ψηλορείτη. Γιώργο!!!!!! θα σε θυμόμαστε πάντα!!!!!!

       Στο ανέκδοτο βιβλίο μου «Ο αδελφοκτόνος Πόλεμος στην Κρήτη 1946-1949»,  στις σελίδες 293-297 φιλοξενώ συνέντευξη του αείμνηστου Γιώργη Κλάδου, την οποία μου έδωσε στο Ηράκλειο στις 15 Νοεμβρίου 2005. Ο Κλάδος ήταν στην Κρήτη ένας από τους πολλούς πρωταγωνιστές της εμφύλιας αυτής σύρραξης. Την συνέντευξη αυτή θεώρησα καλώς να δημοσιοποιήσω στη μνήμη του σαράντα μέρες μετά το θάνατο του μιας και δεν έχει εκδοθεί το βιβλίο. Περιγράφει με γλαφυρό τρόπο σημαντικά γεγονότα της περιόδου αυτής, ο οποίος τα βίωσε προσωπικά και απέκτησε πολλές εμπειρίες. Όλα αυτά κατά τη γνώμη μας αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της νεότερης ιστορίας μας.

                                                 Μαρτυρία Γεωργίου Κλάδου

     «Τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα τον έκαναν η Άκρα Δεξιά, οι παρακρατικοί, οι δοσίλογοι, οι Άγγλοι και σε δεύτερη φάση οι Αμερικάνοι.

      Η αριστερά έπεσε στην παγίδα. Η αποχή από τις εκλογές του 1946 της αριστεράς διευκόλυνε τους «εθνικόφρονες». Δεν υπήρχε άλλη φωνή στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.

      Είναι φανερό ότι η Σοβιετική Ένωση δεν ευνοούσε τον Εμφύλιο στην Ελλάδα. Ο Κόκκινος Στρατός έφθασε μέχρι τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και σταμάτησε εκεί, δεν πέρασε στην Ελλάδα. Όπλα ή άλλα εφόδια δεν έδωσαν οι Σοβιετικοί στον ΕΛΑΣ. Άρα ήταν ευνόητο ότι υπήρχε κάποια συμφωνία μεταξύ των Δυτικών και Σοβιετικής Ένωσης.

      Αμέσως μετά τα Δεκεμβριανά και τη συμφωνία της Βάρκιζας, υπήρχε σοβαρή  διωκτική κατάσταση από τους ταγματασφαλίτες και παρακρατικούς σε βάρος των αγωνιστών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ. Ο πυρήνας των διωκομένων ήταν πολύ μεγάλος, ας θυμηθούμε τις δολοφονίες του ταγματασφαλίτη Σούρλα στη Μαγνησία και άλλων. Ήμουνα την εποχή αυτή πριν τον εμφύλιο πόλεμο στην Αθήνα και έμενα μαζί με τον ομοχώριο μου Αριστομένη Μανουρά ή Σωμαρά στην Καισαριανή. Τα μεσάνυχτα  ήμαστε μαζί στο σπίτι που έμενε, βγήκε έξω και τον δολοφόνησαν. Οι δολοφονίες περιορίστηκαν κατά κάποιο τρόπο μόνο όταν ξεχείλισε το ποτήρι, πήραν τα όπλα οι αριστεροί και ξεσηκώθηκαν.

      Στην Κρήτη ήταν διαφορετικά και περιορισμένα τα πράγματα. Επιχείρησαν Δεκεμβριανά διάφοροι «εθνικόφρονες» στο Ρέθυμνο, στο Ηράκλειο και στον Αποκόρωνα, αλλά δεν τους βγήκε. Υπήρξαν μικρές και περιορισμένης έκτασης τρομοκρατικές πράξεις στην Κρήτη: Κίσσαμος, Ρέθυμνο και Ηράκλειο.

      Ήταν πολύ δύσκολο να επικρατήσει αντάρτικο από τη μεριά του Δημοκρατικού Στρατού στον Ψηλορείτη. Ο περίγυρος ήταν αντίθετος στην επικράτηση την εποχή αυτή της αριστεράς. Κύριες εστίες δύναμης του ΔΣ ήταν τ Ανώγεια, οι Μέλαμπες, ο Πανασός, η Γέργερη, οι Γωνιές Μαλεβυζίου και κυρίως το Ηράκλειο που έδωσε αρκετούς αγωνιστές. Τα άλλα χωριά ήταν αντίθετα  με μικροεστίες ή μεμονωμένα άτομα. Άρα ήταν δύσκολος ο εφοδιασμός του ΔΣ από τα χωριά. Ακόμα και η εδαφική διαμόρφωση του Ψηλορείτη δεν προσφέρεται για αντάρτικο. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τη Δίκτη.

     Οι άνδρες του Γιάννη Ποδιά  ήταν οι περισσότεροι από την ηπειρωτική Ελλάδα, προέρχονταν από το Τάγμα Σκαπανέων του Αγίου Νικολάου. Οι Κρητικοί ήταν λίγοι, αυτό δείχνει και τις δυσκολίες που υπήρχαν στο να διατηρηθεί ο ΔΣ. Γι αυτό και δεν κράτησε πάνω από δυο μήνες από τα γεγονότα της Ιεράπετρας μέχρι την τριήμερη μάχη του Ψηλορείτη, τέλη Ιουνίου 1947. Συνέχεια τους κυνηγούσαν οι κυβερνητικές δυνάμεις από την Ιεράπετρα μέχρι τον Ψηλορείτη.

      Στα Χανιά υπήρχε μεγάλη και μαζική οργάνωση του ΚΚΕ. Τόσο στην πόλη των Χανίων, όσο στον Αποκόρωνα, την Κίσσαμο και το Σέλινο. Οι μαχητές είχαν εμπειρία στις πολεμικές επιχειρήσεις. Τα Λευκά Όρη προσφερόταν καλύτερα για αντάρτικο, σε σχέση με την άλλη Κρήτη. Δεν υπήρχε όμως η δυνατότητα για ανεφοδιασμό σε οπλισμό, επικοινωνίες και άλλα εφόδια από την ηπειρωτική Ελλάδα.

     Κατά τη γνώμη μου, η οποία βγήκε μέσα από τις εμπειρίες του εμφυλίου πολέμου, αλλά και από τα στοιχεία που αποκόμισα, ο εμφύλιος στην Κρήτη έγινε σε αντιπερισπασμό, μόνο και μόνο για να απασχολήσει κυβερνητικές δυνάμεις, ώστε να μη μεταφερθούν στην ηπειρωτική Ελλάδα.

     Τόσο η Κρήτη, όσο η Λέσβος, η Σάμος και η Κεφαλονιά που έγιναν εστίες εμφυλίου πολέμου, ήταν καταδικασμένες σε αποτυχία. Ο λόγος είναι ότι είναι νησιωτικές περιοχές με τις δυσκολίες που ανέφερα παραπάνω.

      Το 1947 ήμουνα γραμματέας της ΕΠΟΝ Ρεθύμνου, με κάλεσαν στο Ηράκλειο και παρέλαβα επίσης  γραμματέας. Η έδρα του γραφείου ήταν δίπλα στον Άγιο Παύλο. Είχαμε μεγάλη και σημαντική δράση. Μετά που άρχισαν οι διώξεις πέρασα στην παρανομία. Ο Γραμματέας στην Αθήνα Γιώργης Τσιτήλος, κατέβηκε στα Χανιά και βρήκε την αδελφή μου Βαγγελιώ που ήταν οργανωμένη στο ΚΚΕ Χανίων. Με ειδοποίησαν με σημείωμα να πάω στα Χανιά ν  αναλάβω Γραμματέας Συμβουλίου Περιοχής Κρήτης. Πράγματι πήγα με ταξί στα Χανιά και βρεθήκαμε σ  ένα σπίτι. Με ενημέρωσε ο Τσιτήλος, που είχε πάρει μέρος στην τελευταία Ολομέλεια του ΚΚΕ, ότι «επιδίωξη μας είναι η Κρήτη να γίνει Βανδέα της Γαλλικής Επανάστασης». Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να κρατηθούν οπωσδήποτε οι κυβερνητικές δυνάμεις στο νησί, ώστε να μην ενισχύσουν τις αντίστοιχες δυνάμεις στην ηπειρωτική Ελλάδα.

      Από τα Χανιά με πήγαν στο ΔΣ στο χωριό Ζούρβα. Διαπίστωσα ότι η κατάσταση του αντάρτικου ήταν άθλια από απόψεως τροφοδοσίας, ρουχισμού και επικοινωνίας. Εγώ έμενα σε μια σπηλιά για μια εβδομάδα. Φύλαγα σκοπιά και βοήθησα όσο μπορούσα. Εγώ ήμουνα του πολιτικού τομέα και βρισκόμουνα στις πόλεις. Μια μέρα από το σημείο που βρισκόμουνα είδα με τα κιάλια ν  ανεβαίνει ένα  τάγμα προς τα ορεινά για εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Πέρασαν μακριά από το σημείο που ήμουνα και δεν ήλθαν σε επαφή με τους αντάρτες του ΔΣ.

      Στο Ηράκλειο με αντικατέστησε ως Γραμματέας ο Θεόδωρος Σαρτζετάκης από τα Χανιά. Είχε αρρωστήσει από φυματίωση και πέθανε αργότερα σε ένα σπίτι στην περιοχή της Αγίας Τριάδας. Δεν μπορούσαν να τον θάψουν, γιατί τα μέτρα ασφαλείας ήταν ισχυρά και τον έβαλαν μέσα στο πηγάδι που ήταν στο σπίτι. Το 1950 ερεύνησε η Αστυνομία το σπίτι, διότι

Είχαν πετάξει προκηρύξεις στο Ηράκλειο και βρήκαν το σκελετό του μέσα στο πηγάδι.

      Η αδελφή μου η Ελένη, ήταν στέλεχος του ΚΚΕ στην οργάνωση του Ηρακλείου με πλούσια δράση. Την έπιασαν το 1950 σε ένα σπίτι στην περιοχή γύρω από το Μποδοσάκειο στο Ηράκλειο. Την δίκασαν σε 5 χρόνια φυλακή.

      Η άλλη αδελφή μου Βαγγελιώ, δασκάλα, ήταν στο ΚΚΕ Χανίων. Έγινε Γραμματέας του ΚΚΕ σε όλη την Κρήτη μετά το φόνο του Μακριδάκη. Πέρασε στην παρανομία στα Λευκά Όρη μαζί με μια ομάδα 5-6 ανταρτών. Στις 5 Δεκεμβρίου 1949 τη σκότωσαν χωροφύλακες σε μια σπηλιά στα Λευκά Όρη μαζί με τον Τσαγκαράκη Μήτσο. Τα υπόλοιπα είναι γνωστά.

      Οι πληροφορίες που έχω μέσα από τις θέσεις που πέρασα όλο το διάστημα του εμφυλίου πολέμου είναι οι εξής:

      Ο Γιάννης Ποδιάς δεν ήθελε τον εμφύλιο πόλεμο στην Κρήτη, διότι γνώριζε πολύ καλά ότι το αποτέλεσμα θα ήταν μοιραίο. Είχε όμως πάρει εντολή από το ΚΚΕ να τον κάνει οπωσδήποτε. Ο Γ. Ποδιάς μετά τον τραυματισμό του από τον Μπουτζαλή, ήταν στην Αθήνα προστατευόμενος από το ΚΚΕ.

      Εμένα με έπιασαν το Μάρτη του 1948 στα Χανιά. Δεν μαρτύρησα τίποτα στην Ασφάλεια, αλλά δεν βρήκαν να μου προσάψουν καμιά κατηγορία. Με εκτόπισαν για οκτώ χρόνια στην Ικαρία».

      Ο Γιώργης Κλάδος τέλειωσε το Δημοτικό Σχολείο στα Ανώγεια. Ο πατέρας του ήταν δημόσιος υπάλληλος του Ταχυδρομείου (Τριατατικός). Φοίτησε στο Γυμνάσιο της Πόμπιας και τέλειωσε στο Ρέθυμνο. Γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή και μετά στη Νομική του Πανεπιστημίου Αθηνών. Οι συνθήκες όμως του εμφυλίου πολέμου δεν του επέτρεψαν την απόκτηση πτυχίου.

      Πήρε μέρος στην αντίσταση του 1941. Στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ στ Ανώγεια και στο Μυλοπόταμο. Γραμματέας διαδοχικά του Νομαρχιακού Συμβουλίου Ρεθύμνου, Χανίων Ηρακλείου και Γραμματέας του Συμβουλίου Περιοχής 1944-48.

     Ο Κλάδος μαζί με τους Γιώργη Μανουρά ή Ξυνογιώργη, Γιώργη Νταγιαντά ή Περβολογιώργη, Κώστα Πατραμάνη, Σωκράτη Καλλέργη, συσπείρωσαν το χωριό γύρω από τον αγώνα και την επιμελητεία του αντάρτη. Πήγαν στα χωριά Καμαράκι, Αστυράκι, Αηδονοχώρι και Καμαριώτη και συνέστησαν τους πρώτους πυρήνες της αντίστασης.

     Στον οικισμό Σίσαρχα  του Δήμου Ανωγείων στο εξοχικό σπιτάκι στη θέση «Κλαπάτα», φιλοξενήθηκαν όλοι οι αγωνιστές, οι οποίοι έλαβαν μέρος στην Αντίσταση της Κρήτης όλων των παρατάξεων ΕΑΜ και ΕΟΚ. Από εκεί πέρασε ο αείμνηστος Πορφυρογένης Μιλτιάδης και άλλοι. Ακόμα φιλοξενήθηκε εκεί μια πενταμελής ομάδα του Κώστα Καστρινογιάννη, τους οποίους είχε στείλει ο αείμνηστος αρχηγός Γιάννης Δραμουντάνης ή Στεφανογιάννης και εργάζονταν στην κατασκοπεία. Έμειναν εκεί για πέντε μήνες. Φιλοξενήθηκε εκεί ο Γιώργης Χατζηδάκης πολιτικός μηχανικός από την Αθήνα που έκανε όλα τα σχέδια του αεροδρομίου Καστελλίου, τα οποία έστειλαν στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής.

     Εκτοπίστηκε για οκτώ χρόνια στην Ικαρία, εκεί έμαθε για το σκοτωμό της αδελφής του Βαγγέλας στα Λευκά Όρη.

Περίοδος της Χούντας

     Την 21^η Απριλίου 1967 τον βρήκε η Χούντα Δήμαρχο Ανωγείων. Πριν προλάβουν να τον πιάσουν οι αστυνομικοί, βγήκε στο βουνό αντάρτης μέχρι τη μεταπολίτευση τον Ιούλιο του 1974.

     Ο Μιχάλης Γεωργ. Δακανάλης ή Μιχαλομιχάλης (πατέρας του γράφοντα) υπηρετούσε ακόμα στο Δήμο Ανωγείων ως γραμματέας με δήμαρχο το Γιώργη Κλάδο. Το πρωί της 21^ης Απριλίου όπως μου διηγήθηκε ο πατέρας μου, πήγε στο Δημαρχείο και βρήκε εκεί το δήμαρχο και του λέει: «Τι κάθεσαι ακόμα εδώ; Σε λίγο θα σε συλλάβει η αστυνομία». Ο Κλάδος ήταν τότε στην πρώτη του τετραετία γνωστός στην Αστυνομία για τη δράση του στο ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Παράλληλα ο Μιχαλομιχάλης μάζεψε γρήγορα όλο το προσωπικό αρχείου του Κλάδου, το πήγε στο σπίτι  μας, το έκρυψε και επέστρεψε αμέσως στο Δημαρχείο. Δεν πέρασε λίγη ώρα και πήγε η Αστυνομία να συλλάβει το Δήμαρχο. Ο Γραμματέας τους είπε, ότι έφυγε χωρίς να ενημερώσει πότε θα επιστρέψει. Το αρχείο παραδόθηκε αργότερα από τον πατέρα μου σε άτομο του στενού οικογενειακού κύκλου του Κλάδου.

     Για μερικά καλοκαίρια ο Γιώργης Μιχ. Δακανάλης ή Μιχαλογιώργης, βοσκός στα Ανώγεια (αδελφός μου) φιλοξενούσε τον καταζητούμενο Γιώργη Κλάδο στον Ψηλορείτη στη θέση «Γαβρίλη» σε συνεργασία πάντα με τον πατέρα μας για όλους τους καλοκαιρινούς μήνες. Κάθε μέρα η μητέρα μας Βιργινία η οποία ήταν πρώτη ξαδέλφη του  Κλάδο¹, του έστελνε τη βούργια² με το ημερήσιο φαγητό και άλλα εφόδια για τις προσωπικές του ανάγκες. Μαζί του είχε ένα τρανζίστορ από το οποίο ενημερώνονταν κάθε στιγμή και  μια συσκευή κιάλια για να εποπτεύει τη γύρω περιοχή.

     Την εποχή εκείνη ο Κλάδος χρειάζονταν γραφομηχανή, για να γράφει  προκηρύξεις και ανέθεσε στο Γιώργη να προμηθευτεί μια γραφομηχανή. Ο Γιώργης πήγε στο Ηράκλειο στο κατάστημα του πρώτου μας εξαδέλφου Δημήτρη Γρηγ. Σαλούστρου στην οδό Χάνδακα, που διατηρούσε κατάστημα και πωλούσε γραφομηχανές. Του ζήτησε να αγοράσει μια γραφομηχανή, φοβήθηκε και δεν του έδωσε. Όπως του είπε, είχαν καταγραφεί από την Ασφάλεια Ηρακλείου και ήταν υποχρεωμένος, να κρατάει πλήρη στοιχεία των αγοραστών.

      Μετά από αυτή την εξέλιξη με παρακάλεσε ο αδελφός μου, να προμηθευτώ εγώ τη γραφομηχανή από τον ξάδελφο μας. Πήρα το ρίσκο και πήγα στο κατάστημα, τον παρεκάλεσα ιδιαιτέρως να μου δώσει τη γραφομηχανή και αν  ζητηθούν στοιχεία του αγοραστή από την Ασφάλεια, να δώσει τα δικά μου (υπηρετούσα στην Αγροφυλακή και υπήρχε κάποια δικαιολογία). Έτσι πείστηκε ο ξάδελφος μας και έδωσε τη γραφομηχανή, ευτυχώς δεν ζητήθηκαν ποτέ τα στοιχεία του αγοραστή.

     Αμέσως ο Κλάδος έπιασε δουλειά και άρχισε να τυπώνει προκηρύξεις και την εφημερίδα «Ξαστεριά». Τα έντυπα αυτά με αντιδικτατορικό περιεχόμενο τα έδινε στο Γιώργη  και αυτός με τη σειρά του με μεγάλη μυστικότητα τα έδινε σε όποιο άτομο του υποδείκνυε ο Κλάδος και τα κυκλοφορούσαν στο κοινό. (Πηγές: ΑΠΟ ΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ βιβλίο 1997 Μανόλης Δακανάλης σελ.89-91).    

Μεταπολιτευτική περίοδος

      Ο Κλάδος μετά τη μεταπολίτευση εκλέγονταν δήμαρχος το 1978, 1982 και 1986 και ήταν μέλος της ΤΕΚΔ Ρεθύμνου κατά τη διάρκεια της θητείας του ως δήμαρχος. Μέλος του Νομαρχιακού Συμβουλίου από το 1982. Από το 1982-84 μέλος της Αντιπροσωπείας ΚΕΔΚΕ στην Περιφερειακή Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης και από το 1986-94 Πρόεδρος του Αναπτυξιακού Συνδέσμου Ορεινού Μυλοποτάμου, που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του. Από το 1985 μέχρι το 1988 ήταν Πρόεδρος του Αναπτυξιακού Κέντρου Ορεινού Μυλοποτάμου Μαλεβυζίου (ΑΚΟΜ. Α. Ε).

     Ο Σύνδεσμος  Τοπικών Ενώσεων Δήμων και Κοινοτήτων Κρήτης (ΣΤΕΔΚ) έγινε από το 1980 μέλος της Διάσκεψης των Παράκτιων Περιφερειακών Περιοχών της Ευρώπης(CRPM) και εκπροσωπούσε τον Σύνδεσμο στη Γενική του Συνέλευση. Είχε εκλεγεί για δυο διετίες μέλος του Πολιτικού του Γραφείου. Ο ΣΤΕΔΚ υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Διαμεσογειακής Επιτροπής στην οποία σήμερα μετέχουν οι Περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Μεσογειακές χώρες. Από το 1994-98 είναι αιρετό μέλος του Νομαρχιακού Συμβουλίου Ρεθύμνου.

     Υπήρξε εισηγητής σε σεμινάρια σε όλη την Κρήτη, Αθήνα, Κορινθία, Ζάκυνθο και Τρίκαλα, πάνω σε θέματα αναπτυξιακά, κοινωνικά, πολιτικά, νεολαίας, καθώς και σε θέματα διακρατικής συνεργασίας, ανταλλαγή εμπειριών κλπ.

     Πήρε μέρος σε δεκάδες διασκέψεις στις περισσότερες από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε ως εκπρόσωπος του ΣΤΕΔΚ, είτε ως Δήμαρχος Ανωγείων και Πρόεδρος του ΑΚΟΜ. Α. Ε. Πρόεδρος του ΚΕΚ ανάπτυξη Κρήτης από τη δημιουργία του μέχρι το 1998. Πρωτοστάτησε στην προσπάθεια δημιουργίας Δήμων με εθελοντικές συνενώσεις.

     Δικαίως έχουν χαρακτηρίσει το Γιώργη Κλάδο ως διδάκτορα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.-

                                  

                                                Μοίρες 27-1-2019

                                 ΜΑΝΟΛΗΣ ΜΙΧ. ΔΑΚΑΝΑΛΗΣ

1.      1. Η μητέρα του Γιώργη Κλάδο Ειρήνη, η μητέρα της Βιργινίας, Μαγδαληνή σύζυγος Γεωργίου Σαλούστρου ή Γιωργάκη, η Ζαχαρένια σύζυγος Κεφαλογιάννη Μιχάλη ή Χρονομιχάλη, η Βαγγελιά σύζ Ανδριαδάκη Σπύρου ή Παπαδοσπυρίδως και ο Βασίλης Σκουλάς Γιατρός και βουλευτής του Ελευθερίου Βενιζέλου ήταν αδέλφια.

2.      2.  Φαντό με ξόμπλια σακίδιο βοσκού.

ΑΝΩΓΕΙΑΝΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΜΕ ΒΕΝΕΤΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ

    Ανωγειανά επώνυμα ενετικής

Οικόσημο Δακανάληδων

             προελεύσεως

    Του Δακανάλη Μανόλη, πρώην Αγρονόμου 

      Μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Βενετούς το 1211, κατέφευγαν λόγω εποικισμού από την Βενετία στην Κρήτη πολλές οικογένειες ευγενείς, ηγετικές, για να τη διοικήσουν.

     Την ανώτατη κοινωνική βαθμίδα αποτελούσαν σι Βενετικοί ευγενείς και οι φεουδάρχες. Αριστοκράτες δεύτερης κατηγορίας ήταν οι Κρητικοί ευγενείς. Οι απλοί πολίτες των πόλεων λεγόταν αστοί, οι δε χωρικοί διακρινόταν σε “άγραφους”, σε “απελεύθερους”, σε “πάροικους” και δούλευαν στα κτήματα του Δημοσίου.

      Πολλοί από τους ευγενείς Βενετούς με την πάροδο των χρόνων εξελληνίστηκαν τέλεια και περισσότερο όσοι έμεναν στην ύπαιθρο. Ο Αγ. Ξηρουχάκης «Η Βενετοκρ. Ανατολή» αναφέρει ότι στην έκθεσή τους προς την Γερουσία οι σύνδικοί της Γρίτης και Γκαρτζόνης το 1584 λένε για τους ευγενείς αποίκους της Κρήτης και ιθαγενείς ότι κατάγονται από την Ιταλία, αλλά η καταγωγή τους είναι τόσο απηρχαιωμένη και λησμονημένη, ώστε μπορούν να λέγονται Έλληνες.

       Συνεχίζοντας ο Ξηρουχάκης αναφέρει, “Οι ευγενείς Βενετοί αναμίχθηκαν και συγχωνεύθηκαν με τους ιθαγενείς Έλληνες με μικτούς γάμους, που παρά τις απαγορευτικές διατάξεις του Δόγη και αφορισμούς του Πάπα δεν έπαυαν να συνάπτονται μεταξύ Βενετών αποίκων και ιθαγενών Ελλήνων της νήσου, ευγενών και μη”.

      Ο ιστορικός Στ. Ξανθουδίδης (Κρητ. συμβ. Ενετοκρ. αναφέρει “ότι από τη βάπτιση και στεφάνωση Κρητών από τιμαριούχους, εδίδοντο βενετικά βαπτιστικά ονόματα και από αναδόχους που δεν ήταν Βενετοί για να κολακέψουν κάποιον άρχοντα, είτε γιατί οι γονείς τα πρότειναν λόγω θαυμασμού προς το πρόσωπο κάποιου ενετού”.

      Ο Γ. Πλουμίδης, οι Βενετοκρ. Ελληνικές χώρες, αναφέρει ότι “Μεταξύ των πληθυσμών και στρατιωτών είχαν αναπτυχθεί στενές σχέσεις φιλικές και συγγενικές, αφού αρκετοί είχαν νυμφευθεί γυναίκες του τόπου”. Οι μικτοί αυτοί γάμοι, ενώ προηγουμένως ήταν αθέμιτοι και απαγορεύονταν, ύστερα από τη συνθήκη του Καλλέργη (1299) επιτράπηκαν.

     Οι Βενετοί ιστορικοί επίσης, θέλοντας να δικαιολογήσουν την αφομοίωση και συγχώνευση των ευγενών Βενετών με τους Κρητικούς, γράφουν ότι “έχομε τα ίδια ονόματα, γιατί οι ευγενείς Βενετοί όταν βάπτιζαν τέκνα Κρητικών τους έδιναν το δικό τους όνομα”.

     Από παρωνύμια για σκωπτικούς λόγους σχηματισμένα από ονόματα επιφανών Βενετών, που στο τέλος κατέληξε να γίνουν οικογενειακά ονόματα των προσώπων αυτών και των απογόνων τους. Αυτά όμως τα Βενετικά οικογενειακά πρέπει να είναι ελάχιστα. Ο Γενικός Προβλεπτής (1574 - 1577) Giakomo Foscarini στην έκθεσή του αναφέρει τα εξής σχετικά: “Από τους ευγενείς Βενετούς... πολλοί είναι, που δεν έχουν ανάμνηση της ευγενικής καταγωγής τους και πάρα πολλοί τόσο φτωχοί... εργάζονται με τα χέρια τους στις γεωργικές δουλειές και δεν διατηρούν τίποτε άλλο παρά το επίθετο και λίγο φέουδο, που τους έμεινε ύστερα από το μοίρασμα και το ξαναμοίρασμα, Έχουν χάσει εντελώς τη γνώση της ιταλικής γλώσσας. Και επειδή δεν υπάρχει δυνατότητα σε κανένα χωριό του νησιού αυτού να λειτουργούνται κατά το λατινικό δόγμα είναι αναγκασμένοι να μένουν στο χωριό να παρακολουθούν καμιά φτωχή θεία λειτουργία στις ορθόδοξες εκκλησίες, να βαφτίζουν τα παιδιά, να παντρεύονται και να θάβουν τους νεκρούς σύμφωνα με το ορθόδοξο δόγμα και τα ελληνικά έθιμα... Οικογένειες τέλεια ελληνικές, οι οποίες δεν πιστεύω πως μπορούν να υπόσχονται περισσότερα από ότι θα μπορούσαν να προσφέρουν οι ΄Ελληνες”.

     “Ο F. Τhίriet ομιλεί για τον εξελληνισμό Βενετικών οικογενειών μέχρι του σημείου να φαίνεται ότι χειροτονούνται ορθόδοξοι ιερείς. Μετά τη μεγάλη επανάσταση των φεουδαρχών 1363 -65, που ένωσε τις αρχοντικές οικογένειες με τις βενετικές των πατρικίων, ένας μεγάλος αριθμός Βενετών γίνεται ορθόδοξος και αποδέχεται τις συνήθειες και τις πεποιθήσεις των Κρητικών με τις οποίες συζεί σχεδόν δύο αιώνες”.

     Όλα τα παραπάνω στοιχεία αναλύει με τον επιστημονικό και περίτεχνο τρόπο η κ. Χρυσ. Τσικριτσή - Κασιανάκη, καθηγήτρια της Φιλολογίας στο βιβλίο της “Κρητικά Επώνυμα Ένετικής Προελεύσεως” και καταλήγει, ότι τα οικογενειακά ονόματα ενετικής προελεύσεως προέρχονται:

1) από αναγνωρισμένα και υιοθετημένα νόθα παιδιά των Ενετών,

2) από μικτούς γάμους,

3) από εξελληνισμένους Βενετούς, που λόγω πτωχεύσεως έχασαν πρώτα την ευγένειά τους και ύστερα το εθνικό τους φρόνιμα,

4) από βενετικά βαπτιστικά και

5) πιθανόν να προέρχονται και μερικά από αυτά από ονόματα Βενετών που επικράτησαν ως παρωνύμια για σκωπτικούς λόγους.

       Παραθέτουμε Παρακάτω τα Ανωγειανά επώνυμα ενετικής προελεύσεως κατ’ αλφαβητική σειρά.

Ι. Βιτώρος - Βιτώρης - Βιτ(τ)ώρος - Βιτωράκης - Βιτ(τ)ωράκης - Βικτωράκης - Βιτούρης - Βετούρης

     Και σήμερα το βενετικό επώνυμο Vittοrί, Vittori, Vitturi και Vettore από το βαπτιστικό Vittirio. Προβλεπτής και γαλλικά  Victor (λατ. = νικητής).

     Η αρχοντική οικογένεια των Vitturi της Βενετίας, με δικό της οικόσημο ανέδειξε πολλές σημαίνουσες προσωπικότητες στην πολιτική, στο στρατό και την εκκλησία.

Μεταξύ αυτών ο Lorenzo Vittori του  Daniel αρχιεπίσκοπος Κρήτης το 1595 και δούκας της Κρήτης το 1453  Benedetto Vitturi.

Οικογένεια Βιτούρη το 1600 στη Ζάκυνθο. Σε έγγραφο του 1637 ιδιοκτήτης μοναστηριού ο Ν. Sinior Manolesso Vittorio 1637.

Μεταξύ προσφύγων στη Ζάκυνθο έγγρ. 1682, Marietta Vittoropula, σύζυγος του Μάρκου Salemon και Μανόλης Γιαλινός λεγόμενος Vittorio.

Γνωστός ο προμαχώνας Βιτούρη (Vitturi) των ενετικών τειχών του Ηρακλείου Μarco Vitturi σε έγγραφο του 1212. Damianus Vittorio έγγραφο 1214  Candia. Βερνάδρος Βιτούρης και ο γιος του Σεβαστιανός σε έγγραφο του 1366 και 1375.  Σε έγγραφο του 1364 Αndreolus Vittori gd joh, έγγραφο 1368. Bernardus Vittori consiliarius σε έγγραφο 1367 και 1368.

Ηernolaus ex recteuz de Sitia 1839, Νikoletus Antonius και  Vituri έγγραφο 1395. Ο Bulgarus Victuzi έφερε στην Κρήτη σιτάρι, έγγραφο 1407.

Benedetto Vitturi  σύμβουλος Κρήτης έγγραφο 1433. Σερ  Laurentio Vitturi σύμβουλος Ρεθύμνου 1461.

Misser Vetturi το 1450. Αρχιεπίσκοπος Κρήτης το 1576  Lorenzo Vitturi. Ο ίδιος Ν. Venetus Laurentius Victuri Azchieriskopus Candie 1584 και αλλού ο ίδιος  Lorenzo Bitturi.

2. Δακανάλης - Δακαναλάκης - Δαγκανάλης και Δακαναροπούλα.

    Και σήμερα το βενετικό Da Canal και Ιταλικό Canale  από τοπωνύμιο. Βλέπε και Καναλάκης και βυζαντινό Δεκανάλης, άσχετο με το κρητικό.

Το όνομα υπάρχει σε πολλές μαρτυρίες στην Κρήτη από το 1212 - 1623 με τους τύπους  da Canale και  de Canale ή de Canali.

Δούκες  Johanes de Canali  1254 και  Guidode Canale  το1304 και 1308.

Στον  Raynezio de Canalis παραχωρούνται δύο καβαλλαρίες στο διαμέρισμα Χανίων

1252 και  Jacodo και Johanes de Canalis.Canaletto de Canale, 1320 στο Χάνδακα..

Georcio et Cuidoda Canal 1339, Ferdatores de Crete, Sclavurio και Νicolo da Canal.

Leonardus de Canali rtovidys vir· Feudatus noster in Creta, 1398. Επιθεώρηση του ιππικού Ηράκλειο από το τον  Fadio da Canal Γενικό προβλεπτή το 1582. —·

Μεταξύ ευγενών Ηρακλείου και φεουδαρχών υπαίθρου, Alessio Canal, Domeniko, Marco, Nikolo, Marino Canal  και άλλοι το 1583. —

Στο χρονικό του Τzivan 1644 μεταξύ των Νοd ven di Candia Canal. Σε έγγραφο του

1861 Δακαναροπούλα από τον Ξυδά.

3. Δραμουντάνης

      Προβλεπτής βεν.Tramontin και ιταλικό Tramantana = chesta o viene Nord. Το όνομα δεν προέρχεται βέβαια από το βενετικό επώνυμο, αλλά από το όνομα του αέρα παρωνύμιο για κάποιον με δυναμική παρουσία.

4. Κουτάντος Αcotanto Cotonto

     Επώνυμο Αcotanto, Αcoitanto ven από 1112 στα παρωνύμια πιθανόν από αccogli tanto o tanti. Μήπως από contento που μαρτυρείται στην Κρήτη με προθετικό α;

Οι Αcotanto παλιά βενετική οικογένεια πατρικίων που μερικοί δέχονταν ότι προέρχονται από την Κωνσταντινούπολη.

     Στη Βενετία το 1144 και 1184 έγγρ. Μάρκος και Δομένικος Αcotanto.Jocoro Acotanto 1212 και Marco Acotanto Jacobus Acotanto consiliarius σε έγγρ. 1219. Ciacomo Acotanto μάρτυρας και Jacomo Acotanto consiliere σε έγγραφα 1224 και 1225, Donnemico αδελφός του Ciuliano Acotanto και Marino  1225. Jacodus Acotanto deccarius na b. στο Χάνδακα εγγρ. 1271. Ιάκωβος Αccontanto κάτοικος στο Βούργο του Χάνδακα. Kalli χήρα του Μάρκου Αccontanto, Πέτρος Accontanto κάτοικος Χάνδακα, έγγραφα 1280- 81. Ιάκωβος Αccotanto του Λέανδρου σε έγγραφα 1301-1302. Σερ Jacobellus Acotanto Zogatus και ser Πέτρος και σερ Λουκάς Acotanto σε έγγραφα 1341, 1346, 1347. Ερμόλαος Acot Κομερκλάριος Κρήτης 1343.

Αcotanto Στέφανος στη Σητεία το 1370 και Πέτρος Cotanto σε έγγρ. Του 1399.

     Άγγελος Ακοτάντος έγγρ. 1436. Ο Άγγελος Ακοτάντος ή Κοτάντος ζωγράφος είχε δύο αδελφούς τον Giovani επίσης ζωγράφο σε έγγραφα 1450 και 1477 και τον Θεόδωρο σχολάρχη. Dominus Pasguali Contonto Butano σε έγγρ. του 1495. σε έγγρ. του 1513 αναφέρεται η κόρη του πoτέ Magisstri Joannis Akotanto ζωγράφος Χάνδακα. Μανόλης Κουτάντος έγγρ. 1582 και Βιτζέντζος Κουτάντος έγγρ. 1583. Μιχαήλ Agvotanto de continios Agnetis 1222.

5. Μανιώρος – Μανιωράκης

     Η συγγραφέας πιστεύει ότι προέρχεται από το Μανιός - Μανιόρος. Βαπτιστικό Μagno από λατινικό magnus =  gande. Αλλά και Μario βαφτ. από λατινικό Μarius από το αρχαϊκό manus.

     Σερ Sclavus Magno από τη Βενετία κάτοικος Χάνδακα 1352. Σε έγγραφα του Ι363 1395 σι Βενετοί Sclavus Magno, Madlus, Magno, Marius και Johanes Magno. Στα Χανιά το 1536  mastro Maro Mari και Mastro Manoli Mari, Retrus magnus thesaurarius 1545. Γιάννης υιός Μανιού έγγραφο 1672 και Μανόλης Μανιάς έγγρ. 1674. Αλοΐσιος (Αλεβίζε) Μάνιο, έκτακτος προβλεπτής Σούδας έγγρ. 1713. Μανιουδάκη από την Κρήτη το 1868 στη Ζάκυνθο.

6. Μανούσος, Μανουσάκης, Μανούσακας, Μανουσακάκης, Μανουσουδάκης, Μανουσιουδάκης, Μανουσιδάκης, Μανουσέλης, Μανουσελάκης και Μανουσογιαννάκης

       Από το βαφτιστικό Μano, Manea, Manusso,Manoli προβλεπτής Μari, Maro, Matusso και Zane Zanessi,Zanusso, προβλεπτής Γιάννης Γιαννούκος - Γιαννούσος (επών. Γιαννουσάκης στις Μαργαρίτες Μυλοποτάμου), Μιχ. Γιαννούσος 1566.

Κατά την εποχή της Ενετοκρατίας το Εμμανουήλ - Μανόλης συνηθίζεται ως Μάνος - Μανός - Μανιός - Μανέας - Μανούκος - Μανούσος από επίδραση βενετική. Ο Οlinieri έχει Μani, Manuzio, Manuzzato, Manoli από το 1309, Μanolessus από το 1075 από μεσαίων. βαφτ. ο Εm. De Felice έχει βαφτίσει Μanolo υποκ. του Εmmanouele.

     Σε έγγραφο του 1479 βαφτ. Μanussio Marci. Ser  Manussio 1546. Μanutio Rireri στα Χανιά 1536, Μanusso di Candia 1559 και Μanusso Mara Candiote, 1569.Μανούσος Πρέβελης του Πέτρου 1591.

Σε έγγραφα του 1503 -1509 Μanoli da Candia και 1501 -1517 Μanusso da Candia  που ο Αντ. Πάρδος ταυτίζει.

     Στα κατάστιχα του νοταρίου Μ. Μαρά 1538 - 1578 βρίσκουμε αδιακρίτως Μανουήλ ή Μανέας, Μανώλης ή Μανούσος. Μανούσος Πηγάς δάσκαλος 1567 και 1582, Μανοήλ Πηγάς δάσκαλος 1572 το ίδιο πρόσωπο όπως δέχεται και ο Μέρτζιος. Και η Ασπασία Παπαδάκη από την ανάγνωση πολλών εγγράφων ταυτίζει το Εμμανουήλ - Μανέας - Μανούσος. Επίσης η Μ. Κωνσταντουδάκη ταυτίζει τον Μανέα Μουζουράκη ζωγράφο 1509-1534 με τον ser Manussio Mazurachi και με τον Μανέα Μουζουράκη μάρτυρα σε έγγρ. του 1549. Σε έγγρ. του 1692 Σταμάτης υιός Μανούσου και Παύλος υιός Μανούσου.

7. Μέμμος, Μεμάκης

    Και σήμερα βενετικό  Μemο. Ο Τριανταφυλλίδης το ετυμολογεί από Μεμάς υποκοριστικό του Γεράσιμος. Νομίζω από το βεν. επώμυνο Μemmo από βαφτ. Μπιο και Μemmο υποκ. του Gulielmo. Οι Μemo μεταξύ των αρχοντικών οικογενειών της Βενετίας ανέδειξε 3 δόγες, συγκλητικούς και επισκόπους.

Στην Κρήτη δούκας ο Ludonicus Memmo  το 1584 και Αρχιεπίσκοπος Vitus το 1407 και Μichael Memmo 1448.

Νicolaus Memo κάτοικος Χάνδακα σε έγγραφα του 1272 και 1281. Masseo Memmo signore di notte εγγρ. 1349 και άλλοι.

Tzibanus Memo σε έγγρ. 1481, Αndrea Memo consilie 1482-1485 και Μichele Memo consiliere 1488-1491.

Πιέρος Μέμος σε διαθήκη του 1500. Ιωάθαν Μέμος αρχιγραμματέας, αρχειοφύλαξ και Δ/ντής αστυνομίας (1567-71). Μισέρ Βιττόρε Μέμο έγγρ. 1581.

Αμπέλι του ευγενή μισέρ Τζορτζή Μέμο έγγρ. 1618 Κωνσταντ. Μέμος (1699) διδάσκαλος του Ελληνικού Σχολείου στη Βενετία. Ασφαλώς ο ίδιος Κωνστ. Μέμος ακαδημαϊκός Αβλαβής (Πlesο) 1669 - 1701. Μέμος στον Αγ. Βασίλειο Πεδιάδος 1747.

8 . Μπαγγέρης - Μπαγκέρης - Παγκέρης - Μπαγκεράκης - Μπαγκράκης Από μπαγκέρης (danchiere = τραπεζίτης).

9. Μπρίνταλος, Μπρεδάκης - Μπρεδόπδυλος, Πρεντάκης, Μπριντάκης, Πρίνταλος, Μπρεντάης, Μπρεντάνας, Ντί Μπρέντα

    Το Πρεντάκης - Μπρεδάκης έχει σχετίσει παλαιότερα με τη λέξη praeda η συγγραφέας και τα ονόματα Μπρεδολόγος και Πρεδευσής. Πιθανόν όμως να προέρχονται και απ’ ευθείας από το βενετικό όνομα Βreda, Bredani βενετικό οικογ. Breda, Bredo στα ονόματα από παρωνύμια.

10. Σαλούστρος

      Πιθανόν να σχετίζεται με τη λέξη σαλούστρο που απαντάνται στον Καστούρμπο και η σημασία και ετυμολογία της είναι άγνωστη. Πιθανότερο να προέρχεται από βαφτ. sallustio. Κρητικοί ευγενείς Ρεθύμνου οι  Saluzzi 1574. Μεταξύ ευγενών Κρητών Ρεθύμνου 1583 Μattio Salustro του π. μισέρ Ραntalon Zuane του π. πισέρ Francessco και Ζυane Salustro il Vecchio.

Αndriana Salustopula έγγρ. 1683 μεταξύ Κρητών προσφύγων στην Κέρκυρα.

11. Σμπώκος, Σπόκος και Σπώκος, Μπόκος

    Από Sbocco = στόμιο, εκβολή, αιμόπτυση. Η συγγραφέας νομίζει το πιθανότερο από το Βocho όπως Βώλος - σβώλος, Κάνθαρος - σκαθάρι, κόκος - Σκόκος, βαφτιστικό βεν. Βοcco και Βodolinu και οικογ. Βοcchi, Bocho, Boccoli, Bocco. Ήδη από τον 11ο αιώνα βαφτ. Βocca, από παρωνύμιο Βocca ή Βυcca.

    Σε έγγραφο του 1381 Βarnada Βοcho από τη Βενετία. Pres ditez Alonixius Bochos 1463. Επίσης Βοcho σε έγγρ. του 1535.

      Ύστερα από επίπονες έρευνες που έκανε το Ιστορικό Αρχείο της Βενετίας ο γιατρός Δακανάλης Σπύρος, βρήκε τα οικόσημα τόσο το βενετικό, όσo και το Κρητικό της οικογένειας των Δακανάληδων.

                                                                         Μοίρες 10-10-2003

                                                                 ΜΑΝΟΛΗΣ ΜΙΧ.ΔΑΚΑΝΑΛΗΣ

Οικόσημο Σαλούστριδων

Οικόσημο Δακανάληδων

Οικόσημο Μέμιδων