Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ ΜΑΝΟΥΡΑΔΩΝ

Ζόμιθος ένας μύθος κι ένας θρύλος

Του Δακανάλη Μανόλη, πρώην Αγρονόμου

“Αν το σκοτώσεις Μανουρά της βρύσης το λιοντάρι,
παίρνεις τριακόσια πρόβατα κι ένα κριό μπροστάρη “.

Ας δούμε όμως πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα γύρω από το θρύλο της Ζομίθου. Το τοπωνύμιο Ζόμιθος ο Ελευθέριος Πλατάκης στη σπηλαιολογική εργασία του για το Ιδαίο ΄Αντρο (1965) γράφει: Η Ζώμινθος είναι προελληνικόν όνομα Ο καθηγητής Αγαπητός Τσομπανάκης της Ακαδημίας Αθηνών, δέχεται την ορθή εκφορά και γράφει: Ζόμιθος. Ο καθηγητής της αρχαιολογίας Σπύρος Μαρινάτος υποστήριξε, ότι πρόκειται για προελληνικό όνομα. Ο καθηγητής της αρχαιολογίας Γιάννης Σακελαράκης σε συζήτηση που είχαμε μου είπε, ότι είναι προελληνικό όνομα. Ο δικηγόρος Στέργιος Μανουράς στην εργασία του ΚΡΗΤΙΚΑ ΤΟΠΩΝΎΜΙΑ 1998 αποδεικνύει ως ορθή εκφορά: Ζόμιθος. Εγώ το γράφω Ζόμιθος ,όπως το προφέρουν οι Ανωγειανοί.
Η Ζόμιθος βρίσκεται σε υψόμετρο 1.200 μέτρων περίπου στα μισά του δρόμου Ανωγείων - Νίδας στις υπώρειες της κορφής Απίδακας με πηγή νερού, που για πάρα πολλά χρόνια υδρεύεται από εκεί ο Δήμος Ανωγείων.
Στα πολύ παλιά χρόνια γύρω στο 1.300 μ.χ. οι Ανωγειανοί στην πηγή είχαν φτιάξει γούρνες από σμυλευμένες πέτρες και πότιζαν τα αιγοπρόβατα τους. Σύμφωνα με το παρακάτω τραγούδι αγνώστου ριμαδόρου
“Στα χίλια τρακόσια το έτος σαράντα
εφάνηκε ένα θεριό στων Ανωγειανών τη μπάντα (μεριά)
και βγήκεν ένας Μανουράς και λέντονε Νικόλα
για να σκοτώσει το θεριό κι εσκότωσέν το κιόλα”.
Εμφανίστηκε στην περιοχή των Ανωγείων ένας πελώριος όφις, ο οποίος είχε τη φωλιά του στου Κάτσουρα τον τάφκο (βάραθρο) που βρίσκεται 3 χιλιόμετρα ΒΑ της πηγής Ζομίθου.
Η εμφάνιση του θεριού σκόρπισε πανικό στους βοσκούς και το χειρότερο κάθε μέρα έπινε όλο το νερό από τις γούρνες της πηγής Ζομίθου. Το γεγονός αυτό είχε τραγική συνέπεια να μένουν απότιστα τα αιγοπρόβατα και να απειλείται άμεσα η καταστροφή της κτηνοτροφίας.
Το πρόβλημα ήταν πολύ σοβαρό και μοναδικό θέμα στις συζητήσεις των Ανωγειανών ήταν με ποιό τρόπο θα εξουδετέρωναν το θεριό. Πήρε το θάρρος ο ήρωας του θρύλου Νικόλας Μανουράς και δήλωσε παρουσία των Ανωγειανών, ότι αυτός θα σκοτώσει το θεριό. Οι Ανωγειανοί του έταξαν πλούσια δώρα αν σκοτώσει το θεριό θα πάρει: 300 πρόβατα και θα ποτίζει πρώτος το ποίμνιό του κάθε μέρα στο ποτιστήρι της Ζομίθου.
«Αν το σκοτώσεις Μανουρά της βρύσης το λιοντάρι,
παίρνεις τριακόσια πρόβατα κι ένα κριό μπροστάρη».
Ο Μανουράς άρχισε να παρακολουθεί από κοντά το θεριό, να μελετά τις συνήθειες και τις κινήσεις του. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι για να σκοτώσει το θεριό, πρέπει να το χτυπήσει με τη σαΐτα στο λαιμό μέσα από το στόμα. Έριξε λοιπόν μέσα στις γούρνες της πηγής αρκετό αλάτι και ξύδι. Στη συνέχεια για να χτυπήσει αποτελεσματικά το θεριό μέσα στο στόμα, βγήκε πάνω σ’ ένα αιωνόβιο ασφένταμο που βρίσκονταν 8-10 μέτρα από την πηγή και με αγωνία περίμενε το θεριό.
Το θεριό δεν άργησε να φανεί και με μεγάλη βουλιμία άρχισε να ρουφά το νερό της γούρνας. Φοβερή όμως φωτιά ανάβει στα σωθικά του το αλάτι με το ξύδι και αμέσως ανοίγει διάπλατα το στόμα του. Τότε ο Μανουράς με μεγάλη ψυχραιμία φυτεύει τη σαΐτα του στο στόμα του τρομερού φιδιού. Το θεριό άρχισε να μουγκρίζει και αγριεμένο πλέον άρχισε να χτυπά τη δυνατή ουρά του στον ασφένταμο, ο οποίος άρχισε να τρίζει και να συγκλονίζεται σύρριζα.
Ο Μανουράς κρατιέται πάνω στον ασφένταμο και όπως ομολόγησε μετά φοβήθηκε πολύ βλέποντας, ότι πλησιάζει του ιδίου το τέλος. Το θεριό όμως μη αντέχοντας την καούρα στα σωθικά του αφηνίασε και παίρνει δρόμο για τη φωλιά του. Δεν πρόφθασε όμως, γιατί φθάνοντας στο φαράγγι νότια της θέσης «Στεφάνα» γκρεμίστηκε στο βάθος της χαράδρας και ξεψύχησε. Το θεριό μετά από μέρες το έφαγαν σύννεφα από μύγιες και το φαράγγι ονομάστηκε της «Μύγιας».
Το Μανουρά οι Ανωγειανοί τον τίμησαν ως ήρωα και του έδωσαν όλα τα δώρα και τα προνόμια που του υποσχέθηκαν.
O ριμαδόρος Σουλτάτος τίμησε τον παραπάνω ήρωα με το παρακάτω τραγούδι την εποχή εκείνη:
“Μπλιό μου σε τάβλα δε δειπνώ, σε στρώμα δεν κοιμούμαι,
α δε σκοτώσω το θεριό που είδ’ οψές στη βρύση,
κι είχε διπλές τσι κεφαλές και δυό ζευγάρια μάθια,
κι έβγανε που το στόμα του ‘νους καμινιού φουγάρο.
- Αν το σκοτώσεις Μανουρά της βρύσης το λιοντάρι,
παίρνεις τριακόσια πρόβατα και διαλεκτό αμπροστάρη.
Πάει και βγαίνει στο δεντρό και εκράθει τη σαΐτα,
σε λίγη ώρα έφταξε και το θεριό στη ρίζα.
Σηκώνει το κεφάλιν του για να τον έρουφήξει
και παίζει του τη σαϊθιά και στο λαιμό καθίζει.
- Αν είσαι άντρας Μανουράς παίξε την και την άλλη.
- Μα μια φορά με γέννησε η μάνα που με γέννα
και μια φορά την έπαιξα τη σαϊθιά για σένα.
Και το θεριό εμούγκρισε κι έκαμε να παγώσει,
κι απάνω στον ασφένταμο είντα βουλή να δώσει.
Και το θεριό εμούγκρισε και τρέχει στο φαράγγι τση Μύγιας
ετελείωσε και μπλιό δε μας πειράζει.
Και κατεβαίνει ο Μανουράς στη βρύση και καθίζει ,
κι εφώναξε νε τω βοσκώ και τσι καλοκαρδίζει.
Εκείνοι συναχτήκανε γέροντες και κοπέλια,
κι εσέρνανε και τα σφαχτά (2 ετών πρόβατα)
με διαλεκτά σκλαβέρια (κουδούνια). Λέσιν του,
εύγε Μανουρά, επήρες τα σφαχτά σου.
Ομπρός να πηγαίνεις στο νερό κι ομπρός να τα ποτίζεις
και στ’ ασφεντάμου το σκιανό να πηαίνεις να σταλίζεις.
Όσοι δεν το πιστεύγουνε και δεν του συγχωρούνε,
στη βρύση στέκει το δεντρό κι ας πάνε να το δούνε.
Κάθε χειμώνα πέφτουνε τα χιόνια εις τα όρια,
κύρης τω Σουλτάτηδω το βγαλε εις τ’Ανώγεια”. -

Μοίρες 25-2 -2003

Πηγές: Απομνημονεύματα του γιατρού Γεωργίου
Δακανάλη σελίδα 8
ΑΝΩΓΕΙΑ Η ιστορία μέσα από τα τραγούδια
τους. Του Γεωργίου Ιωάν. Σμπώκου σελίδα 58-60.
Διάδοση του μύθου σύμφωνα με την τοπική παράδοση
Ανωγείων, από γενιά σε γενιά.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ φύλλο 467 της 4-3-2003.

Αγία Μαρίνα

Αγία Μαρίνα

Ζώμινθος

Ζώμινθος

ΠΑΡΝΗΘΑ - ΔΙΡΦΗ

                  
                             

                                    Πάρνηθα

                    και  Όρος  Δίρφη της Εύβοιας

                                        Του Δακανάλη Μανόλη
                                      αντιπροέδρου του ΕΟΣ Μοιρών

        Η ανατολή  στις 26 Οκτωβρίου 2002 άρχισε να γίνεται  κατακόκκινη χωρίς σύννεφα στον ορίζοντα κι ο κοσμογυριστής ήλιος που μόλις  είχε ανατείλει,  μας χαμογελούσε.  Το σκηνικό αυτό  απολαύσαμε  από τους όμορφους  Θρακομακεδόνες, που είναι ριζωμένοι στις  νότιες υπώρειες της παραμυθένιας Πάρνηθας.

     Τριάντα ορειβάτες των ορειβατικών συλλόγων Ηρακλείου και Μοιρών ακολουθήσαμε   ένα  πολύ καλά διαμορφωμένο μονοπάτι μέσα από το φαράγγι του «Χούνη». Το οποίο είναι κατάφυτο από πρίνους, πεύκα και διάφορα άλλα δασικά δέντρα, ενώ επιβλητικές κάθετες ορθοπλαγιές  υπήρχαν ένθεν και ένθεν του φαραγγιού.
      Επικρατούσε άπνοια η οποία συνοδεύονταν από μεγάλη υγρασία με αποτέλεσμα η ανάβαση να γίνεται με  σχετική δυσκολία και πολύ ιδρώτα.  Το δάσος με πουρνάρια και πεύκα, διαδέχτηκαν τα πρώτα έλατα, τα οποία όσο ανεβαίναμε πύκνωναν και σχημάτιζαν ένα τεράστιο δάσος, που κάλυπτε όλες τις κορφές και πλαγιές  της Πάρνηθας.

      Στην Πάρνηθα υπάρχει τώρα και πολλά χρόνια εκτροφείο ελαφιών και ζαρκαδιών σε έκταση 1.200 στρεμμάτων. Η  χλωρίδα του βουνού είναι πολύ πλούσια, με σπάνια λουλούδια χαρακτηριστική των βουνών της νότιας Ελλάδας.

      Στο ορειβατικό καταφύγιο «Μπάφι» (υψ1.050μ) του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου της Αθήνας μας περίμενε ζεστό τσάι του βουνού και καφεδάκι.
     Στην κορφή της Πάρνηθας στην αρχαιότητα υπήρχε το άγαλμα του Παρνηθίου Δία καθώς και δυο βωμοί. Ο  Λυχναρόσπηλιος ήταν αφιερωμένος στον τραγοπόδαρο Θεό του δάσους Πάνα, τον οποίο παρά τις προσπάθειες μας, δεν συναντήσαμε πουθενά .
      Η πιο ψηλή κορφή της Πάρνηθας είναι η "Καράμπολα" (υψ.1413μ), πάνω στην οποία υπάρχουν εγκαταστάσεις της αεροπορίας και ραντάρ του Ο.Τ.Ε, ενώ στη  νότια κορφή Μαυροβούνι  βρίσκεται το Μον Παρνές με το  Καζίνο. \

      Η εικόνα που αντικρίσαμε έξω και περιμετρικά από την περίφραξη του καζίνου ήταν απογοητευτική, άθλια και απαράδεκτη. Παντού υπήρχαν σκουπίδια, τσάντες, σακούλες, σπασμένα έπιπλα, τρυπημένα ντεπόζιτα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Η κατάσταση αυτή ντροπιάζει όλους τους ‘Έλληνες και πρέπει οι υπεύθυνοι να λάβουν κάποια μέτρα. Το Ολυμπιακό Χωριό χτίζεται  στους πρόποδες της Πάρνηθας μια ανάσα από το καζίνο, με τέτοιες αθλιότητες θα υποδεχτούμε τους επισκέπτες της Ολυμπιάδας του 2004;  Η εστία της ντροπής ήταν εντοπισμένη εκεί που αλλάζουν χέρια κάθε βράδυ εκατομμύρια ευρώ.

     Η βιοποικιλότητα της Πάρνηθας και το γεγονός ότι γειτονεύει με την Αθήνα, έκανε την Πάρνηθα σε άλλες εποχές σχολείο για σπηλαιολογία, αναρρίχηση, ορειβασία, πεζοπορία και σκι. Η Πάρνηθα έχει ανακηρυχθεί περιοχή ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και έχει ενταχθεί στο δίκτυο  Natura 2000. Είναι δε το ωραιότερο βουνό της Αττικής.
    Το τελεφερίκ της Πάρνηθας σε πέντε με έξι λεπτά μας κατέβασε πίσω στους Θρακομακεδόνες. Η εμπειρία που αποκτήσαμε ήταν πολύ μεγάλη και μοναδική.

     Το χωριό Στενή είναι αμφιθεατρικά κτισμένο μέσα σε μια μεγάλη ρεματιά του όρους Δίρφη με πανύψηλα πλατάνια και κατακόρυφους βράχους, που αναγκαστικά οδηγούν το βλέμμα στον ουρανό. Στις όχθες του ποταμού και στην γραφική πλακόστρωτη πλατεία του χωριού υπάρχουν ταβέρνες με ψησταριές, που προσφέρουν γαστριμαργικές απολαύσεις στους πελάτες. Η Άνω Στενή είναι γνωστή σε όλη την Ελλάδα.   Όλοι μας περάσαμε μια ήσυχη βραδιά απολαμβάνοντας διάφορα εδέσματα   και καλό κρασί στις ταβέρνες του χωριού.                                        

    Όρος Δίρφη 27/10/02. Από το χωριό Στενή το πρωί τραβερσάραμε πάνω σε ένα οφιοειδές μονοπάτι μέσα στο καστανόδασος, ενώ όσο ανεβαίναμε, τις καστανιές διαδέχονταν τα έλατα. Σε δυο ώρες φθάσαμε  στη θέση "Λειρί" στο καταφύγιο «Μιχάλης Νικολάου» του ΕΟΣ. Χαλκίδας (υψ1.120μ). Το καταφύγιο βρίσκεται πάνω σε ένα διάσελο σκεπασμένο με έλατα και συνδέει την κορφή της Δίρφης που μοιάζει με πυραμίδα (υψ.1743μ) με το Ξηροβούνι (υψ1.413μ). Ξεχωρίζουν οι έντονες εξάρσεις των κορυφών του Ξηροβούνι , οι πλαγιές του οποίου είναι δασωμένες μέχρι τη θάλασσα. Δυτικά από το καταφύγιο υπάρχει ένα μικρό υποτυπώδες χιονοδρομικό κέντρο.
      Ένα στρώμα πυκνής ομίχλης κάλυπτε ολόκληρο το βουνό, με αποτέλεσμα να μας καθηλώσει στο καταφύγιο. Η ανάβασή πάνω στη Δίρφη ήταν αδύνατη και επικίνδυνη, διότι το βουνό είναι η στέγη της Εύβοιας. Οι καιρικές συνθήκες επιδεινώνονται απότομα, παρουσιάζει έντονες χιονοπτώσεις από τις πρώτες κιόλας μέρες του χειμώνα, είναι εκτεθειμένη στα ψυχρά βορειοανατολικά ρεύματα και θεωρείται ένα από τα πιο επικίνδυνα βουνά της Ελλάδας.                       

   Το καταφύγιο είναι ένα από τα πιο σύγχρονα στην Ελλάδα με μεγάλη και μαγευτική θέα. Για το λόγο αυτό δέχεται αρκετούς ορειβάτες και απλούς πολίτες που παίρνουν τον καφέ τους απολαμβάνοντας την ομορφιά και την απεραντοσύνη της φύσης.
      Το λεωφορείο μας μετέφερε στις μαγευτικές παραλίες της Χιλιαδούς  και  Μετόχι με τα γαλάζια και διάφανα νερά. Είναι καθαρές παρθένες παραλίες στις οποίες γκρεμίζονται απότομα οι δασωμένες πλαγιές των ορεινών όγκων. Η Χιλιαδού τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει μεγάλη ανάπτυξη προσελκύοντας χιλιάδες επισκέπτες σε όλη της διάρκεια τους έτους. Στη βόρεια άκρη της παραλίας υφίσταται ειδικός χώρος γυμνιστών.

       Κορφή Δίρφης 28/10/02:  Πολύ νωρίς το πρωί αναχωρήσαμε για την κορφή «Δέλφι» (υψ1743μ) της Δίρφης. Η ημέρα ήταν ηλιόλουστη, φυσούσε λίγο ξηρό αεράκι, με κανονική για την εποχή θερμοκρασία κατάλληλη για ορειβασία.   Το σημαδεμένο μονοπάτι ακολουθούσε ένα αντέρεισμα με μεγάλη ανωφέρεια, που ήταν σχεδόν κάθετο με την κορφή, έτσι η ανάβαση ήταν πάρα  πολύ δύσκολη και κράτησε περίπου δυο ώρες μέχρι την κόψη του κώνου. Η κορφή είναι επίπεδη με πολύ καλή αλπική ζώνη, στην οποία έβοσκαν  πολλές αίγες διαφόρων χρωμάτων με μεγάλα κέρατα. Μάλλον ξαφνιάστηκαν με την απρόσμενη παρουσία μας και απομακρύνθηκαν για προστασία. Περιμετρικά της κορφής υπήρχε μαλοτήρα ή τσάι του βουνού όμοιο με αυτό της Κρήτης.                         Η Δίρφη είναι οροσειρά της Κεντρικής Εύβοιας, έχει έντονο ανάγλυφο, είναι αρκετά απότομη και απλώνεται σε έκταση 50 χιλιομέτρων.  Στην υψηλότερη κορφή της Δίρφης υπήρχε ναός αφιερωμένος στη Δίρφνα Ήρα προς τιμήν των γάμων του Δία και της Ήρας,         
      Η ορατότητα ήταν πολύ μεγάλη, φαίνονταν καθαρά ο Παρνασσός, ο Ευβοϊκός Κόλπος με την πόλη της Χαλκίδας, ανατολικά το Αιγαίο Πέλαγος, με τα νησιά  Σκύρος, Σκόπελος, Σκιάθος, Αλόννησος και  διάφορα άλλα. Το θέαμα ήταν καταπληκτικό, μοναδικό και απολαυστικό.

      Η  ευθυμία που είχαμε, μετατράπηκε  σε κατάθλιψη, βλέποντας μπροστά μας τα συντρίμμια του μαχητικού αεροπλάνου F-4E Rhanton της πολεμικής μας αεροπορίας, που συνετρίβη λίγα μέτρα πιο κάτω από την κορφή, μέσα σε  πυκνή ομίχλη τον Μάιο του 2002. Σκοτώθηκαν οι δυο άριστοι πιλότοι του οι υπερασπιστές των αιθέρων της πατρίδας μας. Τα συντρίμμια ήταν  διάσπαρτα σε  ολόκληρη την κορφή, το θέαμα ήταν φρικιαστικό και μακάβριο. Λόγω της Εθνικής  μας γιορτή της 28ης Οκτωβρίου, τα συναισθήματα μας έγιναν ακόμα πιο έντονα. Όλοι μας παραμείναμε σκυθρωποί, μελαγχολικοί, μείναμε  ακίνητοι σε στάση προσοχής και αποτίσαμε στους ήρωες τον απαιτούμενο φόρο τιμής, θα τους θυμόμαστε πάντα.
      Κάναμε πλιάτσικο και ο καθένας μας πήρε από ένα κομματάκι του μοιραίου αεροπλάνου μόνο και μόνο για. να θυμόμαστε αυτούς που φυλάγουν τις Θερμοπύλες. «Τιμή σ’ εκείνους όπου στη ζωή των όρισαν να φυλάγουν Θερμοπύλες», όπως λέγει ο ποιητής Καβάφης.
      Επιστροφή: Από το καταφύγιο πήραμε νότια κατεύθυνση για το όρος Ξηροβούνι και μετά από πεζοπορία 3 ωρών, άλλοτε μέσα από ελατοδάση και άλλοτε από χορτολιβαδικές εκτάσεις, φθάσαμε στο γραφικό χωριό Καμπιά.

      Επιβιβαστήκαμε στο λεωφορείο, το οποίο μας μετέφερε στον  Πειραιά και αναχωρήσαμε για την όμορφη Κρήτη μας. Όλοι μας είχαμε  αποκομίσει περισσότερες εμπειρίες, γνώσεις και γίναμε σοφότεροι.           

       Υ.Γ Από τον ορειβατικό Μοιρών ήταν ο Γιώργης Σπυριδάκης πρόεδρος, ο Μανόλης Δακανάλης αντιπρόεδρος, ο Αποστόλης Παυλίδης γραμματέας, Γιώργης Ξαγοράκης, Μανέλης Βολονάκης και Κλιμαθιανάκης Γιάννης μέλη.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΠΟΨΗ του νότου φύλλο 148 της 12-11-2002 και
Στο περιοδικό Α της εφημερίδας ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ τεύχος 2.

Αναρτήθηκε στο mires46.blogspot.com

Πάρνηθα

Μον Παρνές

Kαταφύγιο Μπάφι

Καταφύγιο Μπάφι

Στο τελεφερίκ

Στενή Εύβοιας

Στενή Εύβοιας

Μον Παρνές

Χιλιαδού

Καταφύγιο και κορφή Δίρφης

Καταφύγιο στο Λειρί

Κορφή Δίρφης

Η παρέα των Μοιρών

Η παρέα στην κορφή

Χιλιανίσι

Άοποψη της Δίρφης

Το Ξηροβούνι

Προ το Ξηροβούνι

Η φανταστική Πάρνηθα

Έλατο της Πάρνηθας

Μπροστά στο λεωφορείο

Κάτι από τα συντρίμμια

ΜΥΣΤΡΑΣ - ΠΑΡΝΩΝΑΣ

                    

                ΜΥΣΤΡΑΣ–ΠΑΡΝΩΝΑΣ
          Του Δακανάλη Μανόλη Αντιπροέδρου ΕΟΣ Μοιρών

 

         Το μεσημέρι της 22ας Μαρτίου 2003 το λεωφορείο  μας αποβίβασε στον αρχαιολογικό χώρο του δεσποτάτου του Μυστρά. Είμαστε  52 ορειβάτες των ορειβατικών Συλλόγων Ηρακλείου, Μοιρών και Aγίου Νικολάου (από τις Μοίρες ήταν ο γράφων και τα μέλη Γιώργος Ξαγοραράκης και Μανέλης Βολονάκης). Αρχηγός μας ήταν ο πάντα ακούραστος Σπύρος Καλεμάκης.

        Μετά την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 1204 από την Δ΄ Σταυροφορία, οι Φράγκοι με ηγέτη το Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο και ίδρυσαν το Πριγκιπάτο της Αχαΐας.
       Στο φυσικά οχυρωμένο λόφο του Μυστρά ή Μυζηθρά (υψ634μ) στις ανατολικές απολήξεις του Ταϋγέτου, χτίζει το 1249 ο ηγούμενος του Πριγκιπάτου της Αχαΐας Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος ισχυρό κάστρο το «Οριόκαστρο», το οποίο θα παίξει σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

       Το 1259 οι Φράγκοι ηττήθηκαν στη μάχη της Πελαγονίας από τους Βυζαντινούς, έτσι πέρασε ο Μυστράς στα χέρια των Βυζαντινών και έγινε η πρωτεύουσα του Δεσποτάτου το 1262. Ο λόφος γεμίζει σπίτια, χτίζονται αρχοντικά, παλάτια, εκκλησίες και οχυρωμένα μοναστήρια.

      Τη διοίκηση του Μυστρά αναλαμβάνουν μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας της Κωνσταντινούπολης οι Κατακουζηνοί (1348-1383) και οι Παλαιολόγοι (1383-1460), με πρώτο δεσπότη το Μανουήλ Καντακουζηνό (1349-1380).  

      Το Δεσποτάτο ακμάζει και εξελίσσεται σε σπουδαίο κέντρο πολιτισμού, καλλιεργούνται οι τέχνες, τα γράμματα με σημαντικούς καλλιτεχνικούς και πνευματικούς ανθρώπους. Σήμερα το Δεσποτάτο είναι μια νεκρή πολιτεία.
      Η επίσκεψη μας άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις. Ιδιαίτερα σημαντικοί είναι οι βυζαντινοί ναοί της Μητρόπολης - Αγίου Δημητρίου 1262, η μονή Άγιοι Θεόδωροι 1290-1295, της Αγίας Σοφίας 1348-1380, της Περιβλέπτου, της Ευαγγελιστρίας Παντάνασσας και το παλάτι των δεσποτών που κτίστηκε σε διάφορες χρονικές περιόδους. Εντυπωσιακό επίσης είναι και το κάστρο στην κορυφή του λόφου που δεσπόζει όλης της Λακεδαιμόνας. ( Πηγές: ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣΤΌΜΟΣ4οςσελ..40-41Σταματελάτου).

       Ο Ταΰγετος (2404μ), έχει πέντε μεγάλες κορφές  εξ ου και Πενταδάκτυλος. Είναι το καμάρι της Μοραΐτικης γης,  προαιώνιο σύμβολο δύναμης και υπερηφάνειας. Καθώς ξεπετάγεται  προκλητικός και αγέρωχος πλάι στη θάλασσα, διαχωρίζει  με την κορμοστασιά του, τον Μεσσηνιακό από τον  Λακωνικό κόλπο και καταλήγει στο ακρωτήριο Ταίναρο. Έχει  υμνηθεί και τραγουδιστή  από την αρχαιότητα ίσαμε σήμερα.

      Το βλέμμα μας πλανιόταν πάνω σε μύρια χρώματα, αδιαπέραστα ελατοδάση, απότομες χαράδρες,  μέσα από τα οποία αναδύονταν  οι γυμνές και απόμακρες χιονισμένες κορφές του, τυλιγμένες στα σύννεφα και τους θρύλους.

      Κάτω από εμάς απλώνονταν ο μαγευτικός κάμπος της Λακεδαίμονας κατάφυτος από ελαιόδεντρα και εσπεριδοειδή. Στα μέσα του κάμπου είναι κτισμένη η Σπάρτη με την εκπληκτική  ρυμοτομία της. Την πόλη διασχίζει ο γνωστός από την αρχαιότητα ποταμός Ευρώτας.

      Ο Ταΰγετος μαζί με τον Πάρνωνα στο ανατολικό πόδι της Πελοποννήσου είναι τα νοτιότερα βουνά της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ενδημεί το έλατο. Και τα δυο βουνά ήταν ασπροντυμένα με πολλά  χιόνια.
        Μετά το μεσημέρι ανηφορήσαμε από το χωριό Μιστράς ( 320 μ.) για το ορεινό χωριό Ταϋγέτη. Το μονοπάτι ελίσσονταν μέσα στο δάσος που αποτελούνταν κυρίως από πρίνους. Με το ξεκίνημα, μας  συντρόφευε  συνεχώς ραγδαία βροχή, ντυθήκαμε με αδιάβροχα για προστασία. Αφήσαμε πίσω μας την  έρημη Ταϋγέτη, η οποία κατοικείται από ένα βοσκό, ένα λυκόσκυλο και τα πρόβατά του.
        Μετά τα  1200 μέτρα υψόμετρο η βροχή μετατράπηκε σε νιφάδες χιονιού που έπεφταν θεαματικά από τον ουρανό, περπατούσαμε πάνω σε νέο χιόνι ύψους 50 εκατοστών  και σε χαμηλές θερμοκρασίες.

       Ανεβήκαμε σε ένα διάσελο και πήραμε την κατηφόρα, βαδίζαμε σε μια άγρια χαράδρα, στην αρχή της οποίας ήταν το εγκαταλειμμένο χωριό Περγαντέϊκα. Υπήρχαν πολλά  ερείπια, έστεκαν ελάχιστα  σπίτια όρθια, τα οποία χρησιμοποιούν οι βοσκοί το καλοκαίρι.

       Πάνω σε ένα ύψωμα  στο τέλος της χαράδρας,  βρίσκεται η  παλαιά  Μονή της Φανερωμένης φρουριακού τύπου, που δεσπόζει του Λακωνικού κάμπου. Κάναμε μικρή στάση, γιατί το ανοιξιάτικο λιόγερμα ολοένα και παραδίδονταν στις πορφυρές γάζες του δειλινού, καθώς η βροχή είχε σταματήσει.
      Πήραμε ένα παλιό αρχέγονο καλντεριμένιο μονοπάτι και κατηφορίσαμε για το χωριό Παρόρι στο Λακωνικό κάμπο. Αριστερά μας  υπήρχαν μεγάλοι κάθετοι βράχοι με ένα σπηλαιώδη ναό, «Ζαργούνα» ονομάζουν την περιοχή  οι ντόπιοι κάτοικοι. Στο χωριό   φθάσαμε με το λυκόφως ύστερα από 5 ώρες δύσκολης πορείας χωρίς στάση.

       Το λεωφορείο αναχώρησε με προορισμό το χωριό Πολύδροσο ή Τσίτζινα πάνω στο όρος Πάρνωνας σε υψόμετρο 1.100, μέτρων. Ο δρόμος ήταν ανηφορικός στενός, με πολλές στροφές, που  μόλις χωρούσε το λεωφορείο. Τον είχε καθαρίσει το κρέϊτερ από τα χιόνια,  όμως λόγω της μεσημεριανής χιονόπτωσης, ένα στρώμα νέου χιονιού τον είχε καλύψει.  Τόσο ο οδηγός, όσο και εμείς βρισκόμασταν σε υπερδιέγερση.

       Η διαδρομή φαίνονταν ατέλειωτη ανησυχούσαμε πολύ μήπως γλιστρήσει το λεωφορείο και μας έπιασε βουβαμάρα. Η λύτρωσή μας ήλθε γύρω στις 10 το βράδυ, όταν το λεωφορείο έφθασε στα πρώτα σπίτια του χωριού, όπου με ένα θερμό χειροκρότημα αποζημιώσαμε τον οδηγό μας. Δυόμιση  ώρες αγωνίας και στρες κράτησε η διαδρομή των 35 χιλιομέτρων.
       Προχωρήσαμε για τον ξενώνα «Σχολαρχείο» με τα πόδια, εκεί μας περίμενε το προσωπικό του ξενώνα, οι μοναδικοί κάτοικοι του χωριού, διότι το χωριό είναι θερινό και  το εγκαταλείπουν το χειμώνα. Εποικήσαμε εμείς προσωρινά το χωριό και του δώσαμε ζωή για τρεις μέρες. Ο ξενώνας ήταν ζεστός με καλοριφέρ και τζάκι στο σαλόνι. Ακολούθησε πλούσιο δείπνο στη μοναδική ταβέρνα του χωριού, που ήταν πιο κάτω με τοπικές λιχουδιές και τέλειο κρασί Τεγέας.
       Το πρωί 23 Mαρτίου  που σηκωθήκαμε, είδαμε ότι τα πάντα ήταν καλυμμένα με νέο χιόνι, που είχε πέσει πάνω στο παλιό. Το Πολύδροσο, είναι ένα κεφαλοχώρι,  αμφιθεατρικά χτισμένο σε μια ρεματιά του Πάρνωνα. Τα σπίτια κατά το μεγαλύτερο μέρος είναι πετρόκτιστα, παραδοσιακά, όπως και το Σχολαρχείο του χωριού κτίσμα του 1891.

       Το χωριό  λόγω του υψομέτρου ήταν πάντα θερινό, οι κάτοικοι του οποίου το χειμώνα μετακόμιζαν στο χωριό Χρύσανθα κοντά στον κάμπο. Την Άνοιξη που επέστρεφαν πίσω, πήγαινε μαζί τους και ο δάσκαλος. Αυτή η μαζική μεταφορά των κατοίκων γίνονταν μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα οι κάτοικοι πάνε στο χωριό ως παραθεριστές το καλοκαίρι και μαζί με τους τουρίστες που το επισκέπτονται, δίνουν ζωή στο γραφικό αυτό χωριό.
       Από την πλατεία του χωριού αρχίζουν πολλές ορειβατικές διαδρομές, με άριστα χαραγμένα μονοπάτια, οι οποίες απεικονίζονται σε ένα ειδικό χάρτη και ενημερώνουν τους περιπατητές. Κάθε διαδρομή έχει τη δική της σήμανση με διαφορετικό χρώμα, όλες όμως οι διαδρομές επιστρέφουν πάλι στην πλατεία του χωριού. Έτσι οι ορειβάτες ή περιπατητές δεν έχουν ανάγκη από οδηγό. Φαίνεται ότι εκμεταλλεύτηκαν σωστά και παραγωγικά τα προγράμματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
       Οι ορειβάτες χωριστήκαμε σε ομάδες και πήραμε διαφορετικές διαδρομές. Η ομάδα για την κορφή του Πάρνωνα  (1935μ) μέτρα, δεν μπόρεσε να ανέβει, γιατί το χιόνι είχε ύψος 2 μέτρα, έφθασαν μέχρι το οροπέδιο του Προφήτη Ηλία και επέστρεψαν. Οι άλλοι έκαναν μικρές πορείες στις γύρω χιονισμένες περιοχές.

      Το πρωί στις 24 Μαρτίου που σηκωθήκαμε, έπεφταν νέες νιφάδες, τα έλατα ήταν κάτασπρα, σαν να είχαν ντυθεί με βαμβάκι και εμφάνιζαν μια ιδιαίτερη ομορφιά. Πήραμε το χιονισμένο μονοπάτι, που ελίσσονταν κατά μήκος του ποταμού για την Ι.Μ. Αγίων Αναργύρων.

       Η φαραγγοκοιλάδα που ακολουθούσαμε, ήταν κατάφυτη  με πλατάνια, πρίνους, έλατα και καρυδιές. Αναγκαστικά περνούσαμε το ποτάμι ένθεν και ένθεν πάνω από 20 φορές, πράγμα πολύ δύσκολο, γιατί έτρεχε άφθονο νερό.  Σε πολλά σημεία κατασκευάζαμε πρόχειρες αυτοσχέδιες γέφυρες, τοποθετώντας πατήματα ή χοντρά ξύλα και ο ένας βοηθούσε τον άλλο, όπου χρειάζονταν. Η χιονόπτωση δεν έλεγε  να σταματήσει,  η δε θερμοκρασία ήταν γύρω στο μηδέν.
       Στα ριζιμιά της κορφής Σταματήρας που είναι κατάφυτη από έλατα συναντήσαμε το μοναστήρι. Μας υποδέχτηκε εγκάρδια ο Ηγούμενος με δυο μοναχούς στο αρχονταρίκι, όπου μας φιλοξένησαν με τσίπουρο, παραδοσιακά λουκούμια και γλυκά.

       Ο ηγούμενος ήταν νέος, πεπαιδευμένος, προοδευτικός και γλυκύς άνθρωπος. Μας ενημέρωσε, ότι η μονή κτίστηκε τον 9ο αιώνα , έχει ανακαινιστεί πολλές φορές και το 1600 έγιναν οι τοιχογραφίες στο καθολικό. Το μοναστήρι έμεινε κλειστό για 50 χρόνια,  πριν 10 χρόνια το ανακαίνισαν και το λειτούργησαν ξανά.

       Μας εξήγησε την αποστολή των ιερωμένων και τις σχέσεις με το εκκλησίασμα, μας ευχήθηκε καλό δρόμο και αναβάσεις. Διαπιστώσαμε ότι, οι μοναχοί ευχαριστήθηκαν ιδιαιτέρως με την παρουσία μας.
       Ανηφορήσαμε για την κορφή Σταματήρα μέσα από το πανέμορφο ελατόδασος, που ήταν στολισμένο με τα χιόνια. Όλοι μας  είχαμε γίνει κάτασπροι από  τις νιφάδες που έπεφταν θεαματικά πάνω μας. Τινασσόμαστε κατά  χρονικά διαστήματα, να πέσει το χιόνι από πάνω μας, ενώ η θερμοκρασία  παρέμενε συνεχώς κάτω από το μηδέν.

       Η πορεία ήταν πολύ ανηφορική και μας πείρε  περίπου δυο ώρες μέχρι να φθάσουμε στην κορφή  οι 27 ορειβάτες, που αποτελούσαν την ομάδα.

      Η κορφή είναι ένας βράχος και επάνω του είναι κτισμένη η εκκλησία του Τίμιου Σταυρού σε υψόμετρο 1470 μέτρων. Όλοι μπήκαμε μέσα στην εκκλησία για προσκύνημα  και προστασία από το μεγάλο ψύχος και την χιονοθύελλα. Μέσα στην εκκλησία ασφαλείς πλέον απολαμβάναμε, με τη συνοδεία του γεύματος το δρολάπι που δεν σταματούσε. Θέλαμε  να σταματήσει ο χρόνος  και να μείνουμε εκεί πάνω.
      Οι ανεμοθύελλες έριχναν το χιόνι  από τα έλατα και κολλούσε πάνω μας, είχαμε γίνει κάτασπροι και το θερμόμετρο έδειχνε -4 βαθμούς κελσίου.

      Το θέαμα ήταν καταπληκτικό και μοναδικό. Με το τελευταίο φως της μέρας φθάσαμε στο έρημο από ανθρώπους αμφιθεατρικό χωριό Πολύδροσο. Μας περίμενε όμως ο ζεστός και φιλικός ξενώνας με το ζεστό τσάι του βουνού.
      Το βράδυ  είχε πλούσιο μενού  με διάφορα εδέσματα, γαρίδες μεγάλες, καλαμαράκια, βολβούς, φασολάδα, φακές, σούπα από χόντρο με μακαρονάκι, φέτα, τζατζίκι, σαλάτα, λαχανοτολμάδες με κιμά, αρνί του φούρνου ή κοκοράκι κατά προτίμηση και πατάτες φούρνου.  Το κρασί ήταν της Τεγέας  βυσσινί και μοναδικό.

       Ακολούθησε γλέντι με χορούς, τραγούδια, αλλά την παράσταση έκλεψε ο Γιώργης Ξαγοραράκης, που χόρεψε ζεϊμπέκικο με την κόρη του ταβερνιάρη  Κωνσταντίνα. Η οποία ήταν πρόσχαρη, γλυκιά, με χαμόγελο και μας εξυπηρετούσε  πρόθυμα όλες τις ημέρες.
      Ο δικηγόρος ορειβάτης Ευκλείδης είχε τα γενέθλια του, έκοψε την τούρτα και όλοι μαζί του ευχηθήκαμε να ζήσει χρόνια πολλά. Το γλέντι κράτησε μέχρι στις μια μετά τα μεσάνυχτα.
       Η επόμενη μέρα 25η Μαρτίου, διπλή γιορτή του Ευαγγελισμού της Παναγίας και της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Κάναμε μια δίωρη πορεία στη χαράδρα πάνω από το χωριό μέσα στα έλατα και παίξαμε στα χιόνια.
       Το λεωφορείο ξεκίνησε για την επιστροφή, ο δρόμος ήταν σχετικά καλός χωρίς πάγους, σε μια μόνο απότομη στροφή βοήθησαν το λεωφορείο οι αλυσίδες που είχε τοποθετήσει ο οδηγός.
       Ευχαριστούμε πάρα πολύ τον αρχηγό μας Σπύρο Καλεμάκη  που παρά τις δύσκολες καιρικές συνθήκες οι πορείες  είχαν αίσιο τέλος. Επίσης ευχαριστούμε τον Ορειβατικό Σύλλογο Ηρακλείου που διοργάνωσε  την εκδρομή.   

      Από τον Πειραιά  επιστρέψαμε το βράδυ στο  Ηράκλειο με τις καλύτερες εντυπώσεις και εμπειρίες, για να συνεχίσουμε με περισσότερη δύναμη τις καθημερινές μας εργασίες.-

              

Πάνω στο κάστρο του Μυστρά

Ο λόφος του Μυζηθρά με το κάστρο

Πάνω στο κάστρο

Πάνω στο κάστρο

Δεσποτάτο του Μυστρά από το κάστρο

Έτοιμοι για το κάστρο

Μητρόπολη του Μυστρά

Άποψη του Μυστρά

Μονή Φανερωμένης

Το Σχολαρχείο στα Τσίτζινα

Στην πλατεία του χωριού

Άποψη του χωριού Τσίτζηνα

Προς τη Μονή Αγ. Αναργύρων

Η μονή Αγ.Αναργύρων

Άποψη του Πάρνωνα

Κάτω από τα έλατα

Εν μέω χιονοθύελλας

Το κρύο ήταν πάρα πολύ

Δακανάλης, Μανέλη, Ξαγοράης στον ξενώνα

Τίμιος Σταυρός 1470 μ.

Στον Πάρνωνα

Δκανάλης Μαν. με φώντο τα Τσίτζινα

Πάνω στον Πάρνωνα

Δείπνο στην ταβέρνα

Στην κορφή Σταματήρα

Άποψη του Πάρνωνα

Τα Τσίτζηνα ή Πολύδροσο από ψηλά